نقد *چرا به اینجا رسیدیم؟ دکتر قبادیان*
جناب دکتر قبادیان در ابتدای سخنان خود به خوبی به وجود منابع متعدد ثروت و درآمدها در ایران اشاره فرمودند و در ادامه به این موضوع پرداخته اند که چرا ما به اینجا رسیده ایم؟
در پاسخ به این سوال، که چرا ما در این وضعیت قرار گرفته ایم و چرا ایران نسبت به دول توسعه یافته از جهات زیادی عقب تر هست؛ تاکنون پاسخ های متعدد و متنوعی داده شد که می توان آن ها را به چند دسته ی کلی تقسیم نمود:
۱ عقب افتادگی: روشنفکران نسل اول که همان روشنفکران دوران قاجار و پهلوی اول هستند علت وضع موجود را عقب افتادگی می دانند که می توان به عباس میرزا، قائم مقام، امیر کبیر ، تقی زاده و … اشاره نمود.
۲ غرب زدگی:روشنفکران دوران پهلوی دوم یعنی کسانی مانند آل احمد ، داوری اردکانی، فردید، شریعتی و افرادی چون رحیم پور ازغدی معتقدند که درد جامعه ی ما غرب زدگی و وابستگی به غرب است.
۳ حمله ی عرب ها : بعضی افراد نظیر کسروی معتقدند علت بدبختی ایران ، از زمان حمله ی عرب ها به ایران آغاز شد و کار را بدین جا کشاند
۴ حمله ی متعدد قبایل به ایران در طول تاریخ: افرادی چون دکتر امینی معتقدند که بدلیل موقعیت جغرافیایی و منابع و ثروت ایران در طول تاریخ به ایران حمله شده و بارها کشور غارت شد و سلسله هایی بر ایران حکمرانی کردند که خود را ایرانی نمی دانستند و تعلقی به ایران نداشتند و در نتیجه زمینه ی توسعه و پیشرفت ایران فراهم نشد.
البته عواملی پس از پیروزی انقلاب اسلامی بی تاثیر نبود، عواملی چون تقابل و تضاد ایدئولوژیک با غرب، عدم پرورش نیروی انسانی و …
از طرفی ذکر این نکته ضروری است که توسعه و پیشرفت غرب در قالب پروسه صورت گرفت در حالی که کشورهای جهان سوم برای توسعه باید در قالب پروژه به این امر بپردازند.
اما از دیدگاه دکتر سریع القلم برای توسعه باید به دو نکته توجه کرد:
۱ توسعه از اصول ثابتی چون دولت حداقل ، صنعتی شدن، توجه فراگیر به علم ، سیاست خارجی مدافع منافع ملی، بخش خصوصی فعال، نظام آموزشی کابردی، مردم پرکار و مسئولیت پذیر، دولت پاسخگو و … تشکیل شده است و این اصول جهان شمول هستند و از کشوری به کشور دیگر تغییر و تحول نمی پذیرند.
۲ الگوهای مختلف توسعه متناسب با شرایط کشور که قابلیت بومی شدن نیز دارند. مثلا می توان در نوع، مراحل ، کیفیت، شیوه ی سرمایه گذاری و اولویت بندی آن برنامه ریزی کرد و به الگو و استراتژی بومی و ملی خود دست یافت.
و همچنین برای توسعه کشورهای جهان سوم، دو رهیافت وجود دارد
الف ) رهیافت جامعه محور: که این رهیافت در کشورهایی با نظام حزبی، مردمی آگاه ، رسانه های مستقل و … قابل تحقق است یا به عبارتی مجموعه تشکل های حزبی، رسانه و سیستم قانونی، قوی تر از مجموعه حاکمیت سیاسی و نظام اقتدار یک کشور باشد. مانند کشور هند پس از جنگ جهانی دوم.
۲ رهیافت نخبه محور ( نه به عنوان رهیافت مطلوب بلکه عنوان تنها رهیافت جامع ، کارآمد و عملی مطرح است).
در این رهیافت نخبگان سیاسی کشور به همراه نخبگان فکری می بایست *مسئولیت موقت* توسعه یافتگی را بر عهده گیرند. کاری که نخبگان ژاپن، مالزی، چین،کره ی جنوبی انجام دادند
و به نظر می رسد این رهیافت برای کشور ما نیز مناسب تر باشد و زمینه و امکان توسعه را فراهم می آورد.
دکتر قبادیان در جای دیگری وابستگی شدید افراد به صاحبان قدرتِ سیاسی را ، یک معضل معرفی نمودند که طبیعی نیز به نظر می رسد به دلیل این که تقریبا تمامی راه های پیشرفت فردی و شکوفا شدن استعدادها در وصل شدن به شاهراه سیاسی امکان پذیر هست حتی هنرمندان و ورزشکارانی که بخواهند موقعیت خود را حفظ کنند و در رشته ی خود ترقی کنند؛ باید به جایی وصل شوند که این خود ضعفی بزرگ است که نتایج مخربی چون سالوس و ریا و دورویی و دروغ گویی را به دنبال دارد که این موضوع نیز سابقه ی طولانی دارد به طوری که اگر ویژگی های ما ایرانی ها را کمی سوهان بزنیم، تفاوت چندانی با مردم دوران قاجار نداریم( به راحتی دروغ می گوییم، تملق می ورزیم، ریاکاری می کنیم و قس علی هذا )
پس ما از نظر فرهنگی دگرگون و واژگون نشده ایم و سقوط نکرده ایم، بلکه همان هستیم که بودیم و در واقع بهبود نیافته ایم و با همین شرایط انتظار پیشرفت داریم و در حالی که افکار مدرنی داریم؛ شخصیت و ویژگی های نامدرن داریم
اما ذکر این نکته ضروری ست که اگرچه نخبگان سیاسی و فکری، نقش اساسی را در توسعه ی کشور دارند اما هر فرد دلسوز و آینده نگر ایرانی نیز به سهم خود باید اطراف خود را روشن کند.
موفق و کامیاب باشید
عابدین سلیمانی
۲۹ مرداد ۱۳۹۷
