انتخابات در شهرستان ها؛ نامزدهای ناشناس و طایفه گرایی در غیاب “احزاب”
اگر در شهرستان زندگی می کنید و انتخابات چند دوره اخیر مجلس در شهرستان ها را دنبال کرده و شرکت کرده اید، حتما شاهد بودید که در شهرستان‌ها، در هر دوره از انتخابات، چندین نامزد انتخاباتی ناشناخته و مستقل از احزاب و جریانات سیاسی، تایید صلاحیت شده و پا به عرصه انتخابات می گذارند. همه می دانیم، همانطور که در اصل ۶۵ قانون اساسی در بیان مهمترین وظیفه مجلس شورای، انعکاس یافته است، مهمترین وظیفه، یک نماینده مجلس ،مشارکت در تصویب طرحها و لوایح قانونی می باشد؛ شرح و تفسیر قوانین عادی، تحقیق و تفحص در تمام امور کشور، استیضاح وزیران و سوال از رئیس جمهور، از دیگر وظایف مهم نمایندگان مجلس می باشد. همانطور که می بینیم، هیچکدام از این وظایف و مسؤلیت ها، ارتباطی با حوزه ای انتخابیه ای که فرد از آن حوزه انتخاب و وارد مجلس می شود، ندارد و و اصل ۸۴ قانون اساسی نیز بر این امر تاکید می کند که ” هر نماینده ای در برابر تمام ملت مسؤل است و …”؛
این موضوع، که وعده های اقتصادی و مدیریتی و عمرانی و قس علی هذا، نامزدهای انتخاباتی، به مردم حوزه انتخابیه، چه نسبت و ارتباطی با شرح وظایف اصلی یک نماینده مجلس(که در بالا مورد اشاره قرار گرفته اند)، دارد، بماند و موضوع این نوشتار نمی باشد؛ لکن، ایفای نقش یک نماینده مجلس، در انجام وظایف نمایندگی، مستلزم وجود سازوکار و تشکیلاتی بوده که نامزدهای انتخاباتی را از میان نخبگان و شایستگان انتخاب و در دل خود پرورش داده و در ایام انتخابات به مردم معرفی نماید، این سازوکار و تشکیلات، در واقع همان “احزاب” هستند؛ که متأسفانه در کشور ما، یا شکل نگرفته و یا بسیار کم اثر و منفعل می باشند و بویژه در شهرستان ها، کمترین فعالیتی، نداشته و ندارند.
عدم تحزب و غیبت احزاب، مشکلات عدیده ای به دنبال داشته، که مهمترین آنها به شرح ذیل است:
۱ . عدم شناخت مردم از نامزدها؛
در غیاب احزاب و یا تصویر مخدوش از این پدیده در اذهان مردم – که بخشی از آن ناشی از عملکرد ضعیف خود احزاب و جناح های سیاسی در ادوار گذشته می باشد – جهت ساماندهی به حضور نامزدهای انتخاباتی و معرفی نامزدهای متبوع خود، به مردم، نامزدهای ناشناس سربرآورده و مردم، در انتخاب نامزد مورد نظر، دچار سردر گمی شده و در نتیجه، عدم حضور را به حضور و انتخاب یک نماینده ناشناخته، ترجیح می دهند. شوربختانه در جهت عکس این ضرورت، بعضا، نامزدهای انتخاباتی، با اعلام عدم تعلق خود به احزاب سیاسی، مورد اقبال بخشی از مردم، که همان تصویر مخدوش از احزاب را، در ذهن خود دارند نیز قرار می گیرند! این در حالی است که در بسیاری از جوامع توسعه یافته، عضویت نامزدهای انتخاباتی در احزاب و داشتن معرفی نامه یک حزب سیاسی، از شرایط نامزدی در انتخابات می باشد.
۲ . عدم شفافیت و نظارت بر عملکرد و در نتیجه، عدم پاسخگویی؛
این نامزدها و متعاقبا، نماینده های مستقل و از دل احزاب بیرون نیامده و پرورش نیافته، در طول دوران نمایندگی، متأسفانه، به علت عدم تعلق به یک جریان سیاسی، کمترین نفود و اثرگذاری را داشته و عملکردش نیر قابل رصد و سنجش و داوری عموم و مردم حوزه انتخابیه، قرار نمی گیرد. در حالیکه اگر نماینده ای، متعلق به حزب سیاسی خاص باشد، آرا و عملکرد و دیدگاه‌های او، نمی تواند خارج از چارچوب و مرامنامه ی حزب متبوع بوده و حزب نیز در مقابل مردم پاسخگو می باشد. به واقع با وجود سازوکار احزاب، مردم با شناخت احزاب و نه افراد به نامزد معرفی شده حزب رای داده و طبعا، آن حزب پاسخگوی عملکرد خود و نامزد معرفی شده برای انتخابات می باشد. به طور مثال؛ مجلس فعلی، مصوبات مهمی داشته که از جمله آنها، مصوبه توقف احیای برجام (همان مصوبه اقدام راهبردی برای لغو تحریم ها!!)، مصوبه طرح صیانت از کاربران در فضای مجازی(بخوانید مصوبه فیلترینگ)، لایحه جنجالی حجاب، لایحه افزایش سن بازنشستگی، را می توان نام برد. مسلما، اطلاع و آگاهی شهروندان، از مواضع یک نماینده، در خصوص مصوبات مذکور و دهها طرح و مصوبه دیگر که مستقیم یا غیر مستقیم با زندگی و معیشت مردم، مرتبط می باشند، بدون سازوکار حزب و تعریف مواضع یک نماینده، ذیل مواضع حزب متبوع، قابل سنجش و رصد مردم
نمی باشد. هم اینک نیز، که کشور با انبوهی از مشکلات ریز و درشت، از جمله، تحریم و اقتصاد فلج ناشی از آن، بحران های زیست محیطی، برجام بلاتکلیف، فیلترینگ و مشکلات ناشی از آن، تنگ نظری ها در حوزه فرهنگ و رسانه ناملی و …، گرفتار است، حضور نمایندگان مجلس، ذیل احزاب و جناح های سیاسی، شاید بتواند، موثر افتاده و اندکی از فشارها به مردم را کم کند، وگرنه، حضور یک نماینده منفردا و مستقل از احزاب و جناح ها، در مجلس، کارکردی جز پرداختن به وظایف فرعی، مانند انعکاس مشکلات حوزه انتخابیه، دخالت در عزل و نصب مدیران استانی و شهرستانی، چانه زنی و لابی گری جهت تامین اعتبار طرحهاي عمرانی حوزه انتخابیه و … نخواهد داشت.
۳ . طایفه گرایی و قوم گرایی؛
در غیاب احزاب، برای ارائه لیست های انتخاباتی و معرفی نامزدهای خود در شهرستان ها و قرار دادن خود در ترازوی قضاوت مردم و در نتیجه ایجاد شور و رقابت انتخاباتی، قوم گرایی و طایفه گرایی، با همه مصائب خود، جایگزین این سازوکار متمدنانه و دموکراتیک، شده و چنین به نظر می رسد که بخشی از حاکمیت، تحزب را تهدیدی برای خود می داند و طایفه گرایی و قوم گرایی، را برای ایجاد شور انتخاباتی!! چندان هم مذموم نمی داند.
به هر روی، تا در بر همین پاشنه می چرخد، انتظار شایسته سالاری و حضور نخبگان در مراجع مهم قانونگذاری و اجرایی، انتظاری بس عبث می باشد.
